---

Opis obiektu:

---

Tykocin to miasto położone w pradolinie rzeki Biebrzy - w Kotlinie Biebrzańskiej, nad Narwią, upodobane dawniej przez królów i książąt polskich, którzy nie szczędzili na miasto pieniędzy i ufundowali wiele zabytków. A Agnieszka Osiecka powiedziała o Tykocinie "miasteczko-bajeczka". Na pewno jest urocze, ciche i spokojne, malownicze. Bo wyobraźcie sobie majestatyczny bazylikowy kościół, niedaleko którego stoi śnieżno-biały rzędowy budynek z drewnianym gankiem, za którym kwitną malwy. Czy nie sielsko?

Szczególnie chcemy Wam zwrócić uwagę na żydowską historię miasta i związany z nią najstarszy zespół urbanistyczny historycznego Podlasia z zachowanym układem charakterystycznym dla miasteczka żydowskiego. Ale po kolei.

Dla rozwoju Tykocina ważny był okres panowania ostatniego wielkiego księcia litewskiego i późniejszego króla Polski Zygmunta Augusta, kiedy to miasto stało się centrum i siedzibą podlaskich dóbr królewskich. Arsenał Rzeczypospolitej wraz ze skarbcem umieszczono w Twierdzy Tykocin. To właśnie tam znajdowały się arrasy i biblioteka króla Zygmunta Augusta. Był on ostatnim męskim potomkiem Jagiellonów. Po jego śmierci Tykocin w kolejnych latach otrzymywał przywileje od króla Stefana Batorego oraz króla Władysława IV Wazy. W 1659 r. dowódca wojskowy Stefan Czarnecki otrzymał dobra tykocińskie za zasługi na rzecz ojczyzny. Swój skarbiec umieścił w zamku odbudowanym po Potopie Szwedzkim. Poprzez małżeństwa córek Czarneckiego, Tykocin przeszedł w ręce rodu magnackiego Branickich herbu Gryf, jednego z najbardziej znaczących w XVIII-wiecznej Polsce i stał się centrum ich podlaskich dóbr. Braniccy pragnęli, by Tykocin podkreślał ich zamożność i zachwycał podróżujących z Warszawy do Wilna. Udało im się to z pewnością. Jednak w czasie zaborów Izabela Branicka sprzedała dobra dla rządu pruskiego, następnie przeszły one w ręce Rosji. W granicach Królestwa Polskiego Tykocin znajdował się od 1815 r. do 1918 r. W latach 1939-1941 pozostawał pod okupacją sowiecką, w latach 1941-1944 pod okupacją niemiecką, która przyniosła tragiczny los mieszkańcom żydowskim. 25 sierpnia 1941 r. w Lesie Łopuchowskim Niemcy zamordowali niemal wszystkich żydowskich mieszkańców miasta. Dobiegła końca historia osiemnastu pokoleń tykocińskich Żydów.

Żydzi stanowili ważną część historii Tykocina. Zostali sprowadzeni tam w początku XVI wieku. W 1800 roku ok. 70% ludności miasta byli to Żydzi, a tuż przed II wojną światową stanowili oni 50% ludności. Tykocin był więc jednym z największych przedwojennych ośrodków kultury żydowskiej w Polsce.

W mieście znajduje się ponad 100 zabytków. Polecamy Wam odwiedzić późnobarokowy bazylikowy kościół Św. Trójcy oraz zespół klasztorny ufundowane przez Jana Klemensa Branickiego. Nie przeoczcie również Synagogi Wielkiej oraz Domu Talmudycznego (tzw. Synagogi Małej), w których znajduje się obecnie Muzeum Kultury Żydowskiej i restauracja serwująca kuchnię żydowską. Po tykocińskich Żydach pozostało również dawne centrum dzielnicy żydowskiej - Mały Rynek z fragmentami arkadowego muru z bramami. W 1522 r. założono kirkut - na wielkiej łące obejrzeć można obecnie ok. 100 macew. Ten cmentarz żydowski został zniszczony przez nazistów, a w latach powojennych również przez Polaków. Pięknie wspomina go ocalały tykociński Żyd Menachem Turek "Stary cmentarz był pokryty starymi, ciężkimi macewami sprzed stuleci. Grobami rabinów, gaonów i wielkich swego pokolenia. Grobami, do których zbliżano się zdjąwszy buty, ze strachem i wielkim szacunkiem. Grobami, wokół których powstawały legendy; macewami rozpadniętymi ze starości, ze szparami, w które ludzie w potrzebie drżącymi palcami wkładali kwitlech i od razu odczuwali ulgę w zbolałych sercach". (Źródło: Wirtualny Sztetl).

Inne warte zobaczenia zabytki Tykocina to: Alumnat wojskowy, pierwszy w Polsce dom żołnierzy-weteranów, z lat 1634–1638, obecnie dom wycieczkowy; zamek zrekonstruowany na fundamentach XVI-wiecznego zamku króla Zygmunta Augusta (obecnie obiekt hotelarski, który można zwiedzać); barokowy dworek z XVIII w. ufundowany przez Jana Klemensa Branickiego, gdzie obecnie mieści się Urząd Miejski; wiatrak koźlak z 1887 r. oraz Dom Bagieńskich z XVIII w.

Przez Tykocin przebiega wiele szlaków pieszych i rowerowych, m.in. Podlaski Szlak Bociani.

Zdradzimy Wam ciekawostkę trylogia Jacka Bromskiego "U Pana Boga w ogródku", "U Pana Boga za piecem" i "U Pana Boga za miedzą" była kręcona m.in. w Tykocinie.