---

Opis obiektu:

---

Morąg oprócz miłośników zabytków przyciąga również wielbicieli przyrody. Przy południowo-zachodnim krańcu miasta leżą Rozlewiska Morąskie stanowiące ostoję ptactwa wodnego. Nie sprawi Wam trudu wypatrzenie kani, orlika krzykliwego, trzmielojada, bielika, krogulca, kobuza, błotniaka zbożowego. Rozlewisko do 1867 r. było jeziorem (jezioro Morąskie), jednak prywatny właściciel je osuszył, ponieważ poprzez drewniany kanał było połączone ze studnią miejską i do jeziora dostawały się ścieki. Z czasem jezioro, z nieznanych powodów, ponownie napełniło się wodą. Powstała ścieżka spacerowa z tablicami edukacyjnymi i 2 wieże widokowe. Idealne miejsce do obserwacji przyrody i relaksu. Widoki zapierają dech w piersiach.

Nad jeziorem Morąskim Krzyżacy ok. 1280 r. postawili drewnianą strażnicę, która dała początek osadzie. Z czasem wybudowano murowany zamek, który stał się siedzibą prokuratora, a następnie wójta krzyżackiego. Prawdopodobnie na morąskim zamku zmarł w 1470 r. wielki mistrz zakonu krzyżackiego Henryk VI Reuss von Plauen. Po zniesieniu urzędu wójtów krzyżackich (miała wtedy miejsce sekularyzacja Prus) zamek od 1525 r. był siedzibą starosty książęcego Piotra Dohna (Dohnowie byli jednym z największych arystokratycznych rodów niemieckich w Prusach, silnie skoligaconym w Europie i majętnym). Dohnowie sprawowali urząd starosty książęcego aż do 1740 r. Wybudowali sobie siedzibę, tzw. Zameczek czy pałac Dohnów, który był ich siedzibą przez prawie 400 lat. Jego budowę rozpoczął w latach 60. XVI w. syn Piotra Dohna, Achacy. Budowę kontynuował w latach 90. XVI w. syn Achacego Dohna, Fabian. Kolejni Dohnowie podejmowali prace nad siedzibą. Zameczek spłonął podczas pożaru Morąga w 1697 r. Odbudowano go w latach 1717-1719. W latach 20. XX wieku Dohnowie sprzedali pałac starostwu powiatowemu, gdzie do stycznia 1945 r. mieściła się siedziba urzędu. W 1945 r. pałac częściowo spalili czerwonoarmiści. Kolejne lata to okres dewastacji ruiny. Odbudowę rozpoczął w 1976 r. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Olsztynie i realizował ją z przerwami do 1985 r. Wnętrza pozostały bezstylowe. Obecnie mieści się w nim Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera, niemieckiego filozofa, pastora i pisarza.

Zamek krzyżacki, dopóki był siedzibą Dohnów, miał się dobrze. Jeszcze w 1584 r. starosta Jerzy Fryderyk Dohna przebudował go w stylu renesansowym. Jednak od kiedy Dohnowie wybudowali sobie nową rezydencję (Zameczek Dohnów), zamek krzyżacki niszczał. Jedynie w odnowionym skrzydle znajdował się sąd i kościół kalwiński. W kolejnych latach dokonywano rozbioru następnych części zamku (w międzyczasie runęła główna wieża, zamek niszczony był podczas wojen szwedzkich). W 1815 r. zburzono skrzydło wschodnie i w jego miejscu postawioną szkołę, rozebraną z powodu złego stanu technicznego w 2001 r. Pozostałości zamku służyły potem dla różnych celów, mieściło się tam np. kino i dyskoteka, by ostatecznie od 2000 r. stać się własnością prywatną. Rozpoczęły się wówczas prace budowlane. Odkopano fosy i zrekonstruowano podstawy murów kurtynowych, wewnętrznych i podstawy dwóch wież. Odsłonięto średniowieczne piwnice a wnętrze zamku zostało uprzątnięte. Sukcesywnie remontowane są poszczególne pomieszczenia. We wnętrzach organizowane są wystawy, sesje zdjęciowe, imprezy, jak "Wakacje z duchami" (nocne zwiedzanie zamku przy świetle świec, słuchając legend z aparatem fotograficznym w ręku). W zamkowej jadalni można napić się kawy i zjeść ciasto, gościom chcącym przenocować udostępnione są pokoje. Zamek można wynająć w całości lub części na plany filmowe, teatralne czy reklamowe.

Kolejnym zabytkiem Morąga jest ratusz wybudowany w 1444 r., który wielokrotnie był trawiony przez pożary. Jednak obecnie, po renowacji, prezentuje się świetnie. W ratuszowych piwnicach znajduje się Morąska Izba Pamięci Historycznej. Piwnice są jednym z najstarszych miejsc w Morągu. Datuje się je na II poł. XIV w. Pomimo, że nieznane jest pierwotne przeznaczenie tych miejsc, prawdopodobnie znajdowały się tam lochy i kazamaty, niewielkie hale targowe, lub "sklepy" czyli chłodne pomieszczenia piwniczne. W Izbie znajdują się wystawy dotyczące historii ratusza, napoleońskiej bitwy pod Morągiem z 1807 r., morążan po 1945 r. oraz wystawy morąskich pamiątek. Odbywają się tam również wykłady i projekcje filmów. Zwiedzanie piwnic jest bezpłatne.

Przed ratuszem stoją 2 zabytkowe armaty z wojny francusko-pruskiej 1870 r. odlane w 1864 r. w Belgii. Zostały one zdobyte przez armię pruską. Pruscy dowódcy postanowili wykorzystać nadmiar uzbrojenia w charakterze pomników. Jednym z miast, do których trafiły francuskie działa, był Morąg.

Zabytkiem sakralnym Morąga jest kościół św. Piotra i Pawła z I poł. XIV w. We wnętrzu godny uwagi jest drewniany, barokowy ołtarz główny z 1690 r., płyta nagrobna Piotra Dohna i jego żony, ponad 3-metrowy krucyfiks z II poł. XIV w. umieszczony na ścianie prezbiterium oraz gotyckie malowidła ze ścian prezbiterium, ambona z końca XVII w., prospekt organowy z 1705 r., żyrandole (m.in. ośmioramienny barokowy z 1604 r.) oraz gotyckie misy chrzcielne.

Inne sakralne zabytki miasta to cmentarz żołnierzy armii radzieckiej z II wojny światowej, prawosławna cerkiew i cmentarz żydowski z lat 20. XIX w. Ostatni pochówek odbył się na kirkucie pod koniec lat 30. XX w. Podczas II wojny światowej kirkut został zdewastowany przez Niemców, a lata powojenne przyniosły kolejne zniszczenia. Do dzisiaj zachowało się ok. 20 nagrobków, relikty muru, bramy i starodrzew. Warto chwilę podumać nad sentencją zamieszczoną przez morąskiego nauczyciela i grupkę uczniów na cmentarnej bramie "Trzykrotni umarli kirkutu: śmiercią, rozbitym nagrobkiem, zapomnieniem. Cmentarz gminy żydowskiej w Morągu z lat 1835–1933".

Zwiedzanie Morąg ułatwi Wam Miejski Szlak Turystyczny prowadzący przez 13 miejsc. Pytajcie o materiały dotyczące szlaku w Informacji Turystycznej mieszczącej się w ratuszu.

Ciekawostka - z Morągiem związany był pisarz Zbigniew Nienacki, który w powieściach nawiązywał do miasta, np. w "Panu samochodziku i Niewidzialnych" jeden wątek dotyczy morąskiego ratusza.