---

Opis obiektu:

---

Nazwa Krosna odnosi się do pierwszego właściciela wsi Johanna von Crossen. Krosno znane jest z sanktuarium, o którym niektórzy mówią, że podobne jest do tego w Świętej Lipce. I rzeczywiście pierwsze skojarzenie jest właśnie takie. Dlatego Sanktuarium w Krośnie zwane jest niekiedy Małą Świętą Lipką. Jednak układ wnętrza nawiązuje do kościoła św. Piotra i Pawła w Krakowie.

Zanim jednak o Sanktuarium, opowiemy o warmińskich łosierach. Łosiera była to pielgrzymka do kościołów odpustowych. Łosiery narodziły się najpóźniej u progu XVII stulecia. Do uczestniczenia w procesji przywiązywano dużą wagę, ponieważ przypisywano im ogromną moc wypraszania błagań. Ponadto w dominium warmińskim jedną z pokut był nakaz odbycia pielgrzymki. Liczba łosier wzrastała szczególnie podczas panowania dżumy, kiedy ludzie błagali o ratunek przed śmiercią oraz w okresie po dżumie, kiedy panował głód, który był konsekwencją pomoru bydła i nieurodzaju. Co roku niemal każda wioska pielgrzymowała do jednego z sanktuariów warmińskich z ogólną intencją oraz prywatnymi. Jaki to był widok! Malowniczy. Pielgrzymi szli boso, śpiewając, niosąc "łosierkę" - świecę składaną w darze na miejscu oraz chorągwie. Gdy mijano świątynie - pozdrawiano Najświętszy Sakrament, przy kapliczkach i przydrożnych krzyżach krótko się modlono. Na końcu wędrówki oprócz modlitw odbywały się uroczyste przyjęcia w domach okolicznych mieszkańców - krewnych pątników. Łosiery przez lata na stałe wpisane były w krajobraz warmińskich wsi i polnych dróg.

Kościół w Krośnie wzniesiono w latach 1709-1759 przez Jana Krzysztofa Reimers z Ornety. Zmarł on w trakcie budowy i pochowano go w podziemiach kościoła. Autor projektu nie jest znany z nazwiska. Pięć barokowych ołtarzy wykonał Krzysztof Peucker z Reszla, jedną parę ołtarzy warsztat Wilhelma Biereichla z Reszla, obrazy w ołtarzach Piotr Kolberg z Pieniężna, część rzeźb Apostołów Jan Chrystian Schmit, z kolei fasadę kościoła wykonał warsztat Krzysztofa Perwangera z Tolkmicka. Organy zbudowane zostały przez Jerzego Wolffa i jego syna w latach 1729-1731.

Ważną osobą związaną z budową kościoła jest Kasper Simonis, który w latach 90 tych XVII powziął starania o budowę kościoła w Krośnie i aby to się udało doprowadził w 1710 r. do ponownego odkupienia Krosna przez kapitułę warmińską (wcześniej, z powodu kłopotów finansowych, kapituła sprzedała Krosno dla protestanckiego burmistrza Pieniężna Andrzeja Dromlera). Simonis spisał też kronikę krośnieńskiego sanktuarium, która niestety nie zachowała się do naszych czasów. Kasper Simonis zmarł w 1733 r. i został pochowany pod ołtarzem głównym kościoła w Krośnie.

Oprócz kościoła powstał cały zespół pielgrzymkowy, czyli również krużganki z kaplicami narożnymi i dom księży emerytów.

Z kultem kościoła i budową kaplicy związana jest legenda mówiąca o odnalezieniu przez dzieci na kamieniu w Drwęcy Warmińskiej alabastrowej figurki Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Dzieci zabrały ją do domu, ale figurka w niewiadomy sposób wróciła na swoje miejsce. Również uroczyste przenosiny do kościoła w Ornecie nic na to nie poradziły. Aż w 1400 r. postawiono w pobliżu miejsca jej znalezienia drewnianą kaplicę i ustawiono figurkę w środku. Widać miejsce jej odpowiadało, bo już tam została. Kolejną kaplicę, tym razem murowaną i większą zbudowano w 1593 r. W 1945 r. figura niestety zaginęła, ale jest kopia, która znajduje się w ołtarzu głównym.

Co ciekawe, aby wybudować zespół pielgrzymkowy zmieniono bieg rzeki w latach 1710-1714. Podobno dokładnie w miejscu znalezienia figurki mieści się ołtarz główny z jej kopią.

Wyposażenie kościoła zrabowano w czasie wojen napoleońskich w 1807 r., również I wojna światowa nie obeszła się łagodnie z kościołem. W 1914 r. w wyniku ofensywy rosyjskiej spłonął dach kościoła, dom kongregacji, zniszczone zostały barokowe hełmy na wieżach, kaplica północno-wschodnia i przylegające do niej krużganki. II wojna nie spowodowała już tak wielkich zniszczeń. Ogromną startą było za to zaginięcie legendarnej figurki Matki Boskiej.

Na obecne wyposażenie wnętrza składa się siedem ołtarzy, ambona, empora muzyczna z prospektem organowym, konfesjonały oraz zespół barokowych ław.

Współcześnie Krosno jest często odwiedzane przez pielgrzymów, nie jest jednak tak rozbudowane pod kątem turystycznym jak Święta Lipka, Gietrzwałd czy Stoczek. Nie jest też w najlepszym stanie.

W latach 1821-1945 Krosno było własnością diecezjalnego przytułku księży emerytów. Po 1945 r. dobra przejął Fundusz Ziemi, a w 1954 roku przekazano je dla PGR-u. W października 1994 roku w Krośnie utworzona została samodzielna parafia. W 2007 roku senatorowie wystosowali apel do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o ratowanie zabytkowego kościoła.